FAHRİ SARRAFOĞLU

Sadaka Taşlı "Osmanlı Çeşmesi"

Osmanlı’da her çeşmenin mutlaka bir hikâyesi vardır, mutlaka bir ince ayrıntı ve mesajı vardır. İşte Fatih-Sofular ’da bulunan bu çeşmemizin de hikâyesi “sadaka taşlı” olmasıdır. Sadaka taşı ve çeşme yan yana nasıl olur demeyin. İki hayır yan yana. Su içen, içi ferahlayan kişi ne yapar şükür eder hemen yanında bulunan sadaka taşına da “şükür” sadakasını atar. Peki, sadaka taşları sadece sadaka vermek için mi? Hayır, elbette… Buraya su içmek için gelir ama sadakaya ihtiyacı varsa, ihtiyacı kadar bu taştan alır. Yani sadaka taşına para mı atıyor, para mı alıyor kimse bilmez ki, sadaka alan rencide olmasın diye. İşte bu Sofulardaki çeşmemizin ilginç hikâyesi şöyle:

KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN HATIRASI

Aksaray’da Et Meydanı’nda (Sofular) Ragıp Bey Sokağında bulunan bu çeşme kesme taştan klâsik tarzda yapılmıştır. Ölümünden sonra Kanunî Sultan Süleyman’ın hatırasına yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Harap olan ayna taşının üzerinde tas koymaya mahsus iki hücre vardır. Bu taslar zaman zaman mahalle halkı veya hayırseverler tarafından değiştirilir. Yenisi konurdu eskisi de KESİNLİKLE ATILMAZ, şifa niyetiyle evlere götürülür. Şifa niyetiyle yine su içilirdi. Bugün maalesef bu çeşmemizin teknesi parçalanmış, lülesi koparılmıştır. Kemerinin üzerinde şu kitabe okunmaktadır.

“ Sâhib-ül-hayrat vel-hasenat merhum ve magfurünleh”

“ Gazi Sulta Süleyman Han rûhiyçün el-fâtiha”

ÇEŞMELERİN KISIMLARI
Çeşmeler, mimarî bakımdan genel olarak şu kısımlardan oluşmaktadır.

Hazne
2- Ayna Taşı
3- Kitabe

4- Tekne/Kurna
5- Bekleme sekisi

Şüphesiz, bu unsurlar genel yapıyı aksettirmektedir. Bütün çeşmelerde bu unsurların tamamını bulmak mümkün olmadığı gibi kimi çeşmelerde bu unsurlar fazlasıyla bulunmaktadır.

YOLUN ALTINDA KALAN SADAKA TAŞI
İstanbul’da bulunan yüzlerce çeşme gibi bu Kanuni Sultan Süleyman Çeşmesi’de yol çalışmalarından etkilenmiştir. Sadaka taşı daha önce belli iken büyük bir kısmı yolun altında kalmıştır. Çeşmeler Osmanlı’dan günümüze kalan bir vesika niteliğindedir. Bugün Osmanlı döneminde Kahire’de yapılan birçok çeşme halen ayakta durmakta iken İstanbul’da yüzlerce çeşme maalesef ya yol çalışmasında ya da işyeri açmak için ya da büfe yapmak için yıktırılmıştır….

Kaynak: http://www.islamiyet.gen.tr/manset/alnina-iyilik-yazgisi-yazilan-cesmeler.html